21 Mart!

Türkçemizde ILIM olarak söylenen ekinoks, aslında gece ve gündüzün eşit olma hali. Her yıl iki defa yaşadığımız bu muhteşem doğal geçişte aslında çoğumuzun bilmediği anlamlar saklı. Örneğin Kuzey yarımkürede 21 Mart’ta gerçekleşen ilkbahar ekinoksu, aslında yeni yılın ilk günü kabul ediliyor. 23 Eylül’de gerçekleşen sonbahar ekinoksu da, sonbaharın ilk günü. Eskinin güzelliği bu olsa gerek, takvim yapraklarının anlamlanması… Çocukluğumun 21 Martlarından belki ekinoksu değil ama mahalle arasında keyifle atladığımız ateşi hatırlıyorum. Kimsenin ekinoks dahil, hiçbir kötü anlam yüklemediği eğlenceli saatlerden oluşan birlik beraberlik günüydü bizim için. Göğe yükselen ateşin içinden korkuyla karışık atlar geçerdik.  Aslında eğlendiğimiz o gün NEVRUZ’muş… Yıllar sonra öğrendik! Yazılı kaynaklara göre ilk kez 2. Yüzyılda Pers’ler tarafından adı geçen Nevruz, İran ve Bahai takvimlerine göre yılın ilk gününü temsil ediyor. Yılbaşı olarak gece-gündüz eşitliğinin yaşandığı 21 Mart gününün başladığı ana, YILGAYAK deniyor. Oniki hayvan temsiliyle hazırlanan takvim ve Melikşah’ın Celali takvimine göre yılbaşı olarak belirlenen bugün, Dîvânu Lugâti't-Türk’te ilkbaharın gelişi olarak belirtiliyor. 21 Mart ile birlikte havalar ısınıyor, karlar eriyor, ağaçlar çiçeklenip toprak yeşeriyor. Göçmen kuşların yuvalarına dönmeye başladığı bu ekinoks zamanı bütün varlıklar için uyanış, yaradılış ve diriliş olarak kabul ediliyor. O yüzden de NEVRUZ yani YENİGÜN bayramı adıyla anılıyor. Siyasi ve ekonomik olarak çapraz ateşe tutulduğumuz şu günlerde seçimi atlatsak kurtulsak, ne olacak ekonominin durumu derken balkonumuzda açan çiçeği, yüzümüze değen ılık rüzgarı bile hissedemez olduk. Baharın sessiz adımlarının içinde açan meyve çiçeklerinin kokusunu almadan geçen zamanlarda tarih yaprakları bizim unuttuğumuz bir yeni yıla hazırlanıyor.  Bugün yeni yılın ilk günü 21 Mart…   Kızılderililer doğaya asla zarar vermedikleri gibi, toprağın bir mülk olarak edinilebileceğini asla kabul etmemişlerdir. Hatta Avrupalılar kendilerinden toprak satın almak istediklerinde şeflerden biri beyaz adama mektup yazmıştır. Toprak altından tohumların yükseleceği zaman, toprağa daha yavaş basan Kızılderililer için toprak ana, bedenin geldiği yerdir. Kısacası bize bıkmadan usanmadan cömertçe her şeyi sunan toprak ananın uyandığı zamanlardayız…  Kimine göre bayram havasında geçen 21 Mart kimine göre bilimsel bir gerçeklik. Kimine göre efsanelerle dolu … Mesela Şehname’de, İranlılarla Türkler arasında süren mücadelede büyük Türk kahramanı olarak takdim edilen Afrasyab’ın, İran Şahı Keyhüsrev tarafından hile ile tuzağa düşürülerek öldürüldüğü günü kuruluş ilan edip bayram yaptıkları anlatılır.  Bizim yüzyılımızda ise Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 23 Şubat 2010 yılında aldığı bir kararla 21 Mart gününü Uluslar arası Nevruz Günü olarak ilan etmiştir. Toprağın uyanışı, doğa ananın dirilişiyle hoş gelen bahara selam olsun. Sevgilerimle…