Pazarcının parası ne olacak ?

haberimizvar.net- Antalya Semt Pazarcılar Odası’nın yetkisi olmamasına rağmen Antalya Büyükşehir Belediyesi yaptığı protokolle inşaatına başladığı ve riskli olduğu gerekçesiyle durdurulmasına rağmen yeninde inşaatı süren Çalkaya Güzelyurt Pazarı’nı bu kez mahkeme durdurdu. Daha önce benzer mahkeme kararı ile yetkisi olmadığı bilinmesine rağmen Antalya Büyükşehir Belediyesi anlaşılmaz bir şekilde Antalya Semt Pazarcılar Odası ile protokol yapmıştı. Bu protokol gereğince Antalya Semt Pazarcılar Odası Sebze meyve tezgahları için 65 bin, tuhafiyecilerden 100 bin, peynir tezgahlarından ise 144 bin lira para topladı. Daha önce Türkiye Pazarcılar Federasyonu tarafından açılan dava ile yargı Pazar yerlerinin Pazarcılar Odası tarafından yapılmamasına hükmetmişti. Bu karara rağmen Büyükşehir Belediyesi Antalya Semt Pazarcılar Odası ile Çalkaya Güzelyurt pazarının yapımına ilişkin protokol yapmış oda da mahkeme kararından endişe ederek inşaatı hızla başlatmıştı. Bu hız yüzünden de faciaya davetiye çıkarmışlardı. Zemine beton bile dökmeden başlanan inşaatta çatının kolonlarını dikmeye başladılar. Zemin sıkıştırması bile yapılmadan dikilen kolonların alt kısmına dökülen beton ile kolonlar denk gelmemişti. Ortaya ise betonun ucuna dökülen kolon görüntüleri kalmıştı. Bu durum ile ilgili aldığımız inşaat mühendisleri de bu uygulamanın risklerine dikkat çekmişti. Bir ara inşaatı haberimiz üzerine durduran Büyükşehir Belediyesi sonrasında yeniden inşaatı başlattı. ESNAF İSYAN ETMİŞTİ Bu arada Pazar için toplanan paralara esnaf isyan etmişti. Hatta bu alana gidip video yapan pazarcılar, toplanan paraların son derece fahiş olduğuna ilişkin açıklamalar yapmışlardı. MAHKEME YÜRÜTMEYİ DURDURMA VERDİ Dün ise buradaki Pazar ile ilgili yeni bir gelişme yaşandı. Antalya 3. İdare Mahkemesi daha önceden de bilindiği gibi Antalya Semt Pazarcılar Odası’nın Pazar yapmaya yetkisinin olmadığı gerekçesiyle Yürütmeyi Durdurma kararı aldı. Bu durumda Pazar inşaatı süremeyecek. TOPLANAN PARALAR NE OLACAK? Bu durumda Antalya Semt Pazarcılar Odası inşaatı tamamlayamayacak. Bundan sonra inşaatın ne olacağı ise merak konusu oldu. Antalya Semt Pazarcılar Odası tarafından toplanan milyonlarca lira ne olacak? Bu durumda pazarı belediye mi tamamlayacak? Belediye tamamlarsa esnafın parası geri mi verilecek? Kalan bölümünü belediye karşılarsa harcanmayan para odaya mı kalacak? Yeteri kadar güvenli olmadığı ortada olan pazarın riskini Antalya Büyükşehir Belediyesi nasıl alacak? Kolonları adeta toprağa gömülen, sıkıştırma bile yapılmayan pazarda belediye görevlileri nasıl iş bitimi imzalayacaklar? Yoksa Pazar bu hali ile mi kalacak? Bu durumda da esnafın zararını kim karşılayacak? DAHA ÖNCE PAZAR ÇÖKMÜŞTÜ Aksu’da bu yıl 27 Ocak 2023 tarihinde KemerağzıMahallesi’nde bulunan yaklaşık 2 bin metrekarelik kapalı pazar yerinin çatısı fırtınada çökmüştü. Bu Pazar yeri ile ilgili de aynı endişeler var. MAHKEMENİNİN VERDİĞİ KARAR Karar veren Antalya 3. Idare Mahkemesi’nce, dava dosyası incelenerek işin gereği görüşüldü: Dava, Antalya İli, Aksu İlçesi, Güzelyurt Mahallesi adresinde yer alan 14980 ada, 5 parsel sayılı taşınmaz üzerinde pazar yeri yapılabilmesi amacıyla Belediye Başkanı’na protokol yapma yetkisi verilmesine ilişkin 16/06/2023 tarih ve 476 sayılı Meclis Kararı ile bu karara istinaden Antalya Semt Pazarcılar Odası ile düzenlenen Güzelyurt Mahallesi Çalkaya Kapalı Pazar Yeri Protokolü’nün iptali istemiyle açılmıştır. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 27. maddesinin 2. fıkrasında; idari mahkemelerin, idari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkansız zararların dogması ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda, gerekçe göstererek yürütmenin durdurulmasına kararverebilecekleri yönünde hükme yer verilmiştir. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 14. maddesinin 3. bendinde, dava dilekçelerinin görev ve yetki, idari merci tecavüzü, ehliyet, idari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadıkları yönlerinden sırasıyla inceleneceği; 15. maddesinin 1/b bendinde ise; ehliyet hususunda Kanuna aykırılık görülmesi halinde davanın reddedileceği, yani dava konusu işlem ile doğrudan menfaat ilişkisi bulunmayan kişilerin açtığı davaların ehliyet yönünden reddedileceği hükme bağlanmıştır. Bakılan davada, davacının ehliyetinin bulunmadığı iddia edilmesi üzerine Mahkememizce ara karar yapıldığı, ara karara istinaden sunulan bilgi ve belgelerden, davacının Antalya İli’nde pazarcılık isiyle uğrasan pazarcı esnafından olduğu ve davaya konu pazar yerinin yeni kurulacak bir pazar yerine ilişkin olduğu belirlendiğinden, davalı tarafın ehliyet itirazı yerinde görülmeyerek itibar edilmemiştir. SÜRE ASIMI İTİRAZINA İLİŞKİN 2577 sayılı Kanun’un 7. maddesinde; Danıştay’da ve İdare Mahkemelerinde idari dava açma süresinin, kural olarak yazılı bildirimin yapıldığı tarihi izleyen günden itibaren altmış gün olduğuna, 8.maddesinde de; sürelerin, tebliğ, yayın veya ilan tarihini izleyen günden itibaren islemeye başlayacağına işaret edilmiş, 11. maddesinde; ilgililer tarafından idari dava açılmadan önce, idari işlemin kaldırılması, geri alınması, değiştirilmesi veya yeni bir işlem yapılmasının üst makamdan, üst makam yoksa işlemi yapmış olan makamdan idari dava açma süresi içinde istenebileceği, bu başvurmanın, islemeye başlamış olan idari dava açma süresini durduracağı, otuz gün içinde bir cevap verilmezse isteğin reddedilmis sayılacağı, isteğin reddedilmesi veya düzenlenmesi geçmiş sürenin de hesaba katılacağı düzenlemelerine yer verilmektedir. Dava dosyasında, 16/06/2023 tarih ve 476 sayılı Meclis kararı ile 05/07/2023 tarihli Protokol’ün tebliğine veya ilanına ilişkin herhangi bir bilgi veya belgenin bulunmadığı, bakılan davanın durumun öğrenilmesi üzerine 30/07/2023 havale tarihli dilekçe ile açıldığı belirlenmektedir. Bu bakımdan, durumun öğrenilmesi üzerine süresi içerisinde bakılan davanın açılmış olduğu anlaşıldığından, davalı tarafın süre asımına yönelik itirazı yerinde görülmeyerek itibar edilmemektedir. DAVANIN ESASINA İLİŞKİN KISMI YÖNÜNDEN 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 42.maddesinde; “Belediye başkanı, görev ve yetkilerinden bir kısmını uygun gördüğü takdirde, yöneticilik sıfatı bulunan belediye görevlilerine devredebilir.” hükmü, 75. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde de; “Belediye, belediye meclisinin kararı üzerine yapacağı anlaşmaya uygun olarak görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda …c) Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu yararına çalışan dernekler, Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınmış vakıflar ve 7/6/2005 tarihli ve 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu kapsamına giren meslek odaları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir.” hükmü yer almaktadır. 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un “Amaç ve kapsam” başlıklı 1.maddesinde; “Bu Kanunun amacı, sebze ve meyveler ile arz ve talep derinliğine göre belirlenecek diğer malların ticaretinin kaliteli, standartlara ve gıda güvenilirliğine uygun olarak serbest rekabet şartları içinde yapılmasını, malların etkin şekilde tedarikini, dağıtımını ve satısını, üretici ve tüketicilerin hak ve menfaatlerinin korunmasını, meslek mensuplarının faaliyetlerinin düzenlenmesini, toptancı halleri ile pazar yerlerinin çağdaş bir sisteme kavuşturulmasını ve işletilmesini sağlamaktır. Bu Kanun, sebze ve meyveler ile arz ve talep derinliğine göre belirlenecek diğer malların her ne şekilde olursa olsun alımı, satımı ve devri ile toptancı halleri ve pazar yerlerinin kuruluş, işleyiş, yönetim ve denetimine ilişkin usul ve esasları, uygulanacak yaptırımları ve bakanlıklar, belediyeler ile diğer idarelerin görev, yetki ve sorumluluklarını kapsar.” hükmüne, “Tanımlar” başlıklı 2.maddesinde; “…j) Pazar yerleri: Belediyelerce tespit edilecek yer ve günlerde kurulan üretici ve semt pazarlarını,” hükmüne, “Pazar yerleri” başlıklı 7.maddesinde; “Semt pazarları, imar planında belirlenmiş veya asıl tahsis amacını engellememek kaydıyla ayrılmış diğer alanlarda tüketici piyasasının büyüklüğü, ulaşım imkânları, semt pazarı sayısı ve bunların birbirlerine yakınlığı ile semt pazarının çevreye, altyapıya ve trafiğe getireceği yükler ile can ve mal güvenliği riski göz önünde bulundurularak(…)kurulur. Semt pazarında bulunan toplam satış yeri sayısının en az yüzde yirmisi özel satış yeri olarak üreticilere ayrılır. Ayrılan satış yerlerine üreticilerden yeteri kadar talep olmaması veya boşalan satış yerlerinin doldurulamaması hâlinde diğer talep sahiplerine de tahsis veya kiralama yapılabilir. Üretici pazarları, yörede yetiştirilen mal miktarı ve çeşidi, üretim sezonu ile üretici ve tüketici talepleri dikkate alınarak semt pazarlarının kurulduğu günlerle aynı olmamak şartıyla (…)kurulur. Üreticiler, pazar yerlerinde kendi ürettikleri mallar dışında ve toptan satış miktarının iki katından az olmamak üzere belediyelerce belirlenen miktarın üzerinde satış yapamaz. Belediyeler, modern pazar yerleri kurmak, işletmek ya da Bakanlığın belirleyeceği usul ve esaslar dahilinde yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları iştiraklerince kurulmasını ve işletilmesini sağlamak, Pazar yerlerinde malların hijyenik şartlarda satışa sunulmasını sağlayıcı uygun çalışma ortamını oluşturmak ve altyapı ile çevre düzenlemelerini yapmak, tüketicinin korunmasına yönelik tedbirleri almak ve gerekli denetimleri yapmakla görevlidir. Pazar yerlerinin kurulması ve kapatılmasına, isleyiş, yönetim ve denetimine, üretici ve pazarcılarda aranılacak niteliklere, bunların çalışmalarına, yapacakları satışlara, haklarına, uymakla yükümlü bulundukları kurallara ve faaliyetlerinin yürütülmesine dair diğer hususlara ilişkin usul ve esaslar ilgili bakanlıkların uygun görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.” hükmüne yer verilmiştir. 12/07/2012 tarih ve 28351 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Pazar Yerleri Hakkında Yönetmeliğin “Pazar yerlerinin kurulması ve işletilmesi” başlıklı 5. maddesinde; “Pazar yerleri, imar planında belirlenmiş veya asıl tahsis amacını engellememek kaydıyla ayrılmış diğer alanlarda bu Yönetmelikte belirtilen asgari koşulları taşıyacak şekilde belediyeler veya yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları iştirakleri tarafından kurulur. Gerçek veya diğer tüzel kişiler tarafından pazar yeri kurulamaz. Pazar yerinin kurulmasına, 7 nci maddede belirtilen komisyonun raporu göz önünde bulundurularak belediye meclisince karar verilir. (…)Pazar yerleri, belediyeler veya yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları iştiraklerince işletilir ve bu yetki devredilemez. Ancak, pazar yerlerinin işletilmesine ilişkin bazı hizmetler, bu Yönetmelik ve ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hüküm içermeyecek şekilde yapılacak belirli süreli protokoller ile meslek kuruluşları eliyle yürütülebilir. Meslek kuruluşları, bu fıkrada belirtilen belediye iştiraklerine ortak olabilir.” kuralına yer verilmektedir. Dava dosyasının incelenmesinden; Antalya Büyükşehir Belediye Meclisi’nin 16/06/2023 tarih ve 476 sayılı Meclis kararı ile; Antalya İli, Aksu İlçesi, Güzelyurt Mahallesi adresinde yer alan 14980 ada, 5 parsel sayılı taşınmaz üzerinde yapılacak pazar yeri projesinin Antalya Semt Pazarcılar Odası ile işbirliği içerisinde gerçekleştirilebilmesi amacıyla Belediye Başkanı’na yetki verildiği, Meclis Kararına istinaden Güzelyurt Mahallesi, 14980 ada, 5 parsel sayılı taşınmaz üzerinde pazar yeri projesi yapılabilmesi için Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin görev ve yetkisinde olan hizmetlerin Antalya Semt Pazarcılar Odası’na devredilmesi amacıyla 05/07/2023 tarihli Ortak Yapım Hizmet Protokolü’nün tanzim edildiği anlaşılmaktadır. Uyuşmazlıkta; 05/07/2023 tarihli Ortak Yapım Hizmet Protokolü’nün “Protokolün Konusu” başlıklı 2.bölümünde; “Bu protokol, mülkiyeti Antalya Büyükşehir Belediyesi adına kayıtlı, 1/1000 ölçekli imar planında pazar yeri olarak planlanan Antalya İli, Aksu İlçesi, Güzelyurt Mahallesi 14980 ada 5 parsel numaralı taşınmazda yapılacak pazar yeri projesinin, 12.07.2012 tarih ve 28351 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Pazar Yerleri Hakkında Yönetmelik hükümleri gereğince, Antalya Büyükşehir Belediyesinin görev ve yetkisinde olan aşağıda belirtilen hizmetlerin Oda’ya devredilmesini içeren ortak hizmet protokolüdür.” düzenlemesine, “Antalya Semt Pazarcılar Odası Başkanlığının Yükümlülükleri” başlıklı 5.2.bölümünde; “a)Kapalı Pazar Yeri Uygulama Projelerinin tamamı (statik, jeolojik, makine, elektrik v.b.) Oda tarafından yapılacak veya yaptırılacaktır. …c) İnşaat. Oda tarafından yapılır veya yaptırılır. …d) Kapalı pazaryeri yapı kullanım belgesini aldıktan sonra 5 (bes) yıl süreyle, Pazar Yerleri Hakkında Yönetmeliğe uygun olarak, Belediyeden devri mümkün olmayan hizmetlerin dışında kalan hizmetlerin tamamı Oda tarafından yapılacak/vaptırılacaktır. …e) Çevre düzenlemesi, peyzaj ve kaldırım çalısmaları Oda tarafından yapılacaktır. f) Pazar yeri temizliği Oda tarafından yapılacaktır.” düzenlemesine ve devamındaki maddelerde de birçok benzer düzenlemeye yer verildiği görülmektedir. Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden, Belediyelerin, imar planında belirlenmiş alanlarda ya da asıl tahsis amacını engellememek kaydıyla ayrılmış diğer alanlarda Yönetmelik hükümlerinde belirtilen koşullara uygun şekilde modern pazar yerlerini kurmak, pazar yerlerinde malların hijyenik şartlarda satışa sunulmasını sağlayıcı uygun çalışma ortamını oluşturmak ve altyapı ile çevre düzenlemelerini yapmak, tüketicinin korunmasına yönelik tedbirleri almak ve gerekli denetimleri yapmakla görevli olduğu, gerçek veya diğer tüzel kişiler tarafından pazar yerinin kurulamayacağı, pazar yerlerinin işletilmesi yetkisinin, belediyeler veya yüzde ellisinden fazlasına belediyelerin sahibi oldukları iştiraklere ait bulunduğu ve bu yetkinin devredilemeyeceği, ancak pazar yerlerine ilişkin bazı hizmetlerin belirli süreli protokoller ile meslek kuruluşları eliyle yürütülebileceği açıktır. Bu bakımdan, davaya konu Meclis kararının ve bu karara istinaden tanzim olunan Protokol’ün; alanda (Antalya İli, Aksu İlçesi, Güzelyurt Mahallesi adresinde yer alan 14980 ada, 5 parsel sayılı taşınmaz üzerinde yer alan) pazar yerinin yapılmasına ve işletilmesine ilişkin olduğu, yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden de açıkça anlaşılacağı üzere, pazar yerlerinin yapımının belediyenin asli görevlerinden olduğu, gerçek veya diğer tüzel kişiler tarafından pazar yerlerinin kurulamayacağı, yalnızca pazar yerlerinin işletilmesine ilişkin bazı hizmetlerin belirli süre ile meslek kuruluşları eliyle yürütülebileceği, bu yönüyle belediyenin bizzat yapması gereken pazar yeri kurma isinin devrine yönelik şekilde protokol yapma yetkisi verilmesine ilişkin dava konusu Meclis kararında ve bu karara istinaden tanzim olunan Pazar Yeri Ortak Yapım Proje Protokolü’nde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmaktadır. Öte yandan; hukuka aykırılığı açık olan işlemlerin uygulanması sonucu telafisi güç veya imkansız zararların ortaya çıkabileceği de açıktır. Açıklanan nedenlerle; hukuka aykırılığı açık olan dava konusu işlemlerin; uygulanması halinde telafisi güç zararlar doğabileceğinden, 2577 sayılı Kanun’un 27.maddesi uyarınca teminat alınmaksızın yürütülmesinin durdurulmasına, kararın tebliğini izleyen günden itibaren 7 gün içerisinde Konya Bölge İdare Mahkemesi’ne itiraz yolu açık olmak üzere, 09/11/2023 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.